Standplaats Menton
Tekst: Paul Smit
De standplaats
Menton is een mooie standplaats voor wie een strand- en cultuurvakantie wil afwisselen met af en toe een wan-
deling. En de tijd heeft, want behalve naar Gorbio is de busdienstregeling net te krap om op één dag heen en
weer te gaan. Laat je de kust liever meteen achter je, neem dan eerst je intrek in Gorbio en schuif daarna door
naar Ste. Agnès, het hoogstgelegen village littoral. Ook kun je de dagwandelingen plus de tweedaagse route aa-
neenrijgen tot een trektocht van een kleine week, met Menton als begin- en eindpunt, en overnachten in Gorbio,
Ste. Agnès, Castellar en Torri (Italië), of op de aangegeven wildkampeerplekken. Nadeel van wildkamperen is
wel, dat je dan de aangename avonden in de dorpen mist.
Twee routesuggesties
Dagtochten
Dagtocht 1
Gorbio - Col de la Madone de Gorbio - Cime de Galian - Gorbio. Hoogteverschil: 777 meter.
Dagtocht 2
Gorbio - Ste. Agnès - Cime de Baudon - Gorbio. Hoogteverschil 933 meter.
Dagtocht 3
Ste. Agnès - Col de l'Olive - les Cabrolles - Ste. Agnès. Hoogteverschil 450 meter.
Dagtocht 4
Ste. Agnès - Col des Banquettes - Col de Verroux - Mont Ours - Col de Castillon - Col de Rencurel - Ste. Agnès.
Hoogteverschil 828 meter; met de toppen van de Pointe Siricocca en de Mt. Ours erbij resp. 115 en 60 meter
meer.
De tweede wandeling vanuit Ste. Agnès dreigt vast te lopen in de bramen in het beschutte dal tussen de Col des
Banquettes en de Col de Verroux. Niet in hun prikkels maar in de overdaad. Als ze met honderdtallen tegelijk rijp
en groot naast het pad lonken, moet je wel een erg gedreven wandelaar zijn wil je doorlopen.
Om van de fructoseverzadiging af te komen beklimmen we de Pointe Siricocca, 115 extra hoogtemeters. Het
grandioze uitzicht op zee is geen verrassing meer. Wel de verhelderende kijk op de bergrug waar de laatste
wandeling overheen zal gaan, de imposante keten tussen Frankrijk en Italië. Op een schijnbaar nietig bultje aan
zijn voet ligt Castellar, het uitgangspunt van die wandeling.
Even later zien we een afslag aan voor een bocht in ons pad en komen onbedoeld op de Pic de Garuche
terecht. De bergtop is hol; onder onze voeten schuilt een bunker, slechts herkenbaar aan het gepantserde ijz-
eren afsluitdeksel. Het land van Mussolini lag niet alleen in zicht maar tevens binnen schietbereik, dat is
duidelijk. De Maginot-linie, de Franse verdedigingslijn, is vooral bekend uit de Elzas omdat hij daar volkomen
faalde. In het zuiden heeft hij echter wel degelijk de Italianen tegengehouden.
Zelfs ná de capitulatie: in de bergen waren niet alle soldaten daarvan op de hoogte. Uiteindelijk verzocht Italiës
hoogste legerleiding zijn Franse collega in godsnaam die lui uit die bunkers weg te halen. De complete doorvoer
van goederen over de kustweg werd lamgelegd door - naar later bleek - twee Franse soldaten onder zo'n ijzeren
deksel.
De top van Mont Ours, naamgever van onze dagwandeling, slaan we over, want grote antennes doen vermoe-
den dat het zal tegenvallen. We blijven in de bossen, opvallend uitgestrekt en heerlijk koel.
De laatste loodjes zijn het zwaarst. Na de lange, geleidelijke afdaling kom je niet in Ste. Agnès uit, maar er
onder. Maar wat is het hier beneden mooi! Dankzij de beschutte ligging onder Pointe Siricocca overheerst de uit-
bundige weelderigheid van een oud, lang verlaten cultuurlandschap. Overal bloemen en vergeten fruitbomen. Ik
weet dat tussen de overwoekerde ruïnes van wat eens het gehucht La Virette was, een geslaagd wild kampeer-
plekje verstopt ligt. Een kilometer verderop richting Ste. Agnès wacht bovendien een beek met poeltjes en wa-
tervallen op onze moede voeten en bezwete lijven. Een toegankelijke beek, een zeldzaamheid in het
kustgebied. Daarom hebben we de tent meegenomen. De laatste loodjes kunnen ons gestolen worden; de klim
naar Ste. Agnès komt morgenochtend wel!
Tweedaagse tocht
Eerste dag: Castellar - Orméa - Col du Berceau - grenspas met Italië - Chiesa Cimone - Villatella - Torri
Superiore, 676 meter stijgen en 967 meter dalen.
Tweede dag: Le Grand Mont (grensovergang) - Colla Bassa - Castellar, 1170 meter stijgen, 879 meter dalen;
incl. beklimming Grand Mont 129 meter omhoog en omlaag meer.
Het is de zwaarste tocht, want behalve het laagste punt wordt tevens het hoogste van de vijf wandelingen
bereikt: Le Grand Mont, Grammondo voor de Italianen.
Landbouw wordt in Italië tot veel grotere hoogte bedreven dan aan de Franse zijde. Ik ben dan ook overgesto-
ken van één van de rijkste delen van Frankrijk naar de armste hoek van Noord-Italië. Het zal niet verbazen dat
toerisme hier in de kinderschoenen staat. De allereerste paden worden gemarkeerd. Dat naar Torri is er één
van, met nieuwe bordjes en verse verfklodders. Op de kaart tref je veel meer paden aan. Een wandelparadijs,
lijkt het, maar de ongemarkeerde routes lopen consequent vast in een jungle van bramen en prikkels.
Zelfs op de kakelverse route naar Torri wijst het bordje bij de witte kapel de verkeerde kant uit, en zijn de
vertrouwde roodwitte strepen, die het vanaf daar van de rode klodders overnemen, op bizarre plaatsen aange-
bracht. Maar ze staan wel in een adembenemend mooi landschap, waar je de laatste stuiptrekkingen van de
Middeleeuwen meemaakt, en tegelijkertijd de nieuwe tijd.
Na het laatste dorp verdwijnt langzaam alle weelderigheid uit het landschap en kleeft het pad in een kil bos
tegen een steile rotswand. Dan, op allerlaatste moment, komt Torri in zicht. Sappige moestuinen flankeren een
rivier en ik kijk op groene, geterrasseerde bergen. Verheugd over de geslaagde wandeldag loop ik het dorp bin-
nen, nu eens niet op een heuveltop. Een parel, voor sommigen misschien zelfs te vervallen om nog pittoresk te
zijn. De stegen zo smal als goten, tunnels hier en daar meer dan vijftig meter lang - de lantaarns branden dag
en nacht -, en overal trappen buitenom naar hogerop gelegen ingangen.
De echte surprise is echter mijn onderkomen voor de nacht: Torri Superiore, de iets hoger gelegen 'buitenwijk'.
Het gehucht bestaat feitelijk uit één constructie, een doolhof dat je niet in één dag doorgrondt. Torri Superiore is
een eco-dorp; de bewoners vormen een levensgemeenschap. Het bestaat half uit privéoningen, en half uit
gemeenschappelijk bezit. In dat deel zijn ook bezoekers welkom. De volgende dag is de zon zo warm dat ik met
ontbloot bovenlijf de eindeloze klim naar Grammondo volbreng en daarmee de terugtocht naar Frankrijk.
Aansluiting Menton - Gorbio
Voor wie de wandelingen wil combineren tot één tocht moet eerst van Menton naar Gorbio lopen. Er zijn twee
routes, feitelijk verbindingen tussen zee en de GR 51. De oostelijke heet Chemin de Ste. Agnès en start in
Menton in het Borrigo-dal. Op nr. 69 van Avenue Cernuschi vind je het plakkaat dat het begin van de route
aangeeft. Je klimt eerst via trappen omhoog en loopt vervolgens over een graat, deels via paden deels via smal,
bijna verkeerloos asfalt tussen villa's en tuinen, met uitzicht op zee. Bij de GR 51 aangekomen volg je deze niet
naar Ste. Agnès maar slaat linksaf naar Gorbio.
De westelijke route heb ik niet gelopen. Hij begint tussen Menton en Cap Martin en loopt door de villawijken van
Cap Martin omhoog naar Roquebrune. Vlak daarvoor kun je beter de oostelijke variant nemen die sneller stijgt,
maar een grootser uitzicht biedt op Monte Carlo en Monaco. Deze route is korter maar overbrugt meer
hoogtemeters dan de Chemin de Ste. Agnès.
Een lange tocht
Rijg je de routes aaneen, dan zou je wandeling 3 kunnen laten vervallen omdat hij dezelfde sfeer ademt als de
Chemin de Ste. Agnès. En het kan handig zijn soms de wandelrichting om te draaien:
Wandeling 1: omgekeerd (Gorbio > Gorbio of Gorbio > wildkampeerplek 1.
Wandeling 2: omgekeerd (Gorbio > Ste. Agnès of wkp 1 > Ste. Agnès of wkp 1 > wkp 2).
Wandeling 3: richting zoals beschreven (Ste. Agnès > Ste. Agnès of wkp 2 > wkp 2).
Wandeling 4: richting zoals beschreven, echter, als je de GR 51 bereikt niet terug naar Ste. Agnès of wkp 2 maar
verder naar Castellar of wkp 3 (Ste. Agnès/wkp 2 > Castellar/wkp 3).
Wandeling 5 (tweedaags): richting als beschreven als je in het hotel of op wkp 3 slaapt, omgekeerd als je kam-
peert bij de boer. In beide gevallen bereik je uiteindelijk de GR 52, die je daarna niet meer moet verlaten om
terug te keren naar Castellar maar helemaal moet volgen tot beneden in Menton.
Wkp = wildkampeerplek
Wildkampeerplek 1: tussen de Col de la Madone de Gorbio en de voet van de Cime de Baudon gelegen. Gras,
vlak, met wat bomen.
Wildkampeerplek 2: langs de GR 51 ten oosten van Ste. Agnès, in het verlaten gehucht La Virette, tussen de
ruïnes. Vlak, gras met onkruid.
Wildkampeerplek 3: op de Col du Berceau. Vlak, gras tussen bomen.
Alle wildkampeerplekken liggen te ver van de dorpen om 's avonds te gaan 'stappen'.
Torri Superiore
Torri Superiore is een eco-dorp en de bewoners vormen een levensgemeenschap. Geen enge kliek van 'alles
samen en geen eigen bezittingen'. Het dorp, geheel eigenhandig in acht jaar tijd gerestaureerd, bestaat juist half
uit privéwoningen waarbij de bewoners de andere helft gemeenschappelijk runnen. En in dat deel zijn ook be-
zoekers welkom; wandelaars, vrienden, wie maar wil. Slapen, ontbijt en ecologisch verantwoorde warme
maaltijd kosten samen maar vijftig gulden en kamperen kan verderop ook, niet ver van een strandje aan de
groene rivier.
Er naartoe
Trein: Thalys naar Parijs, TGV tot Lyon, trage TGV naar Menton. V Amsterdam 8.55, A Menton 21.37. Retour
vanaf € 197,39.
Bus: Vanaf de Gare Routière vertrekken bussen naar Gorbio, Ste. Agnès en Castellar. V Gorbio vanaf 06.45 tot
17.55 (18.45 in schoolvakanties). De Gorbio-wandelingen zijn dus goed te doen vanuit Menton. Voor Ste. Agnès
geldt echter 9.50 en 16.45, en dat is krap. Castellar is weer wel te doen (7.00 en 17.40), maar niet op zon- en
feestdagen want dan vertrekt de laatste bus terug al om 15.40. De dienstregeling is verkrijgbaar bij de Office du
Tourisme. De gegevens zijn van mei 2001.
Beste tijd
De wandelingen kunnen het hele jaar gelopen worden. Hartje winter zijn nachtvorst en ijsvorming op de hoogste
passages mogelijk, terwijl op zeeniveau de mimosa's bloeien. Van april tot in juni is de bloemenweelde het uit-
bundigst, maar al in maart voelt het heerlijk lenteachtig aan en ook juli en augustus zijn rijk aan bloemen. Van de
tweede helft van augustus tot in oktober kun je genieten van al het fruit dat niet meer geplukt wordt. De herfst is
mild. Tot in december kun je bij zon in korte broek wandelen en uit de wind bijbruinen tijdens de siësta.
Zwaarte van de wandelingen
De wandelingen zijn licht tot gemiddeld zwaar. Mensen met een goede conditie die van doorstappen houden,
kunnen anderhalve of twee dagtochten op een dag doen, oftewel de beschreven tochten enigszins uitbreiden.
Wie van een relaxte tocht houdt, zal genoeg hebben aan de beschreven trajecten.
Uitrusting
Laat je niet misleiden door de nabijheid van de kust, alle tochten (behalve nr. 3) zijn echte bergwandelingen.
Neem de normale bergwandeluitrusting mee: stevige bergwandelschoenen, regenjack en -broek, fleecetrui,
eten, drinken, kompas, topografische kaart, fluitje en seinspiegeltje. Hoewel het klimaat subtropisch is, kan het
weer plotseling omslaan. In de hoogste regionen kan het dus zelfs in de zomer onverwacht koud en nat worden.
In de late herfst en de winter koelt het boven de 1000 meter na zonsondergang snel af.
Overnachten
Gorbio
Gorbio heeft twee campings:
•
La Giandolla, 44 Chemin du Doyen Rochard, F-06500 Gorbio, telefoon: (0493) 28 35 23.
•
Marius, 64 Ancien chemin de Menton, F-06500 Gorbio, telefoon: (0493) 35 44 16. Beide zijn aangelegd op
reeds aanwezige terrassen. Mijn voorkeur gaat uit naar La Giandolla: boven het dorp gelegen, meer
bremgeur, ruimer uitzicht. In Gorbio zijn drie gîtes rureaux (soort vakantiehuisje op het platteland, reserveren
bij Gîtes de France, telefoon: (0492) 15 21 30). De gîtes (niet te verwarren met gîtes d'étape) zijn over het al-
gemeen alleen per weekend of (mid)week te huren. Een hotel, pension, chambre d'hôte (B & B) of gîte
d'étape zoek je in Gorbio tevergeefs, maar een geheimtip is het appartementje van Madame Bracco, met
een balkon op een binnenplaats waar je bijna bedwelmd wordt door de jasmijngeur (bel ruimschoots tevoren
Madame Bracco van Restaurant Beau Séjour, telefoon: (0493) 41 46 15, indien het restaurant dicht is tele-
foon: (0493) 35 88 34. Met eigen keuken en 2-persoons bed.
Ste. Agnès
•
Pension La Vieille Auberge, telefoon: (0493) 35 92 02.
•
Hotel Le St. Yves, telefoon: (0493) 35 91 45. Allebei gelegen aan het centrale steegje.
Castellar
Hier is kamperen bij de boer mogelijk, met na reservering bovendien een gezonde maaltijd en producten uit
eigen boerderij voor onderweg in de rugzak:
•
La Ferme St. Bernard, F-06500 Castellar, telefoon; (0493) 28 28 31. De boerderij ligt aan de tweedaagse
wandelroute, echter een flink stuk buiten het dorp en veel hoger bovendien (tussen Castellar en de Col St.
Bernard, kort voor de laatste, net na waar op de kaart Vieux Castellar staat aangegeven). Besluit je hier
voorafgaand aan de wandeling naar Torri te overnachten, loop de route dan in omgekeerde richting.
•
Hôtel des Alpes, F-06500 Castellar, telefoon: (0493) 35 82 83, zicht op zee en de bergen.
Torri
Geniet van de gezellige sfeer van een internationale ecogemeenschap en overnacht in Torri Superiore:
Associazione Culturale Torri Superiore, Via Torri Superiore 5, I-18039 Torri, Italië, telefoon: (0184) 21 52 90.
E-mail: torrisup@rosenet.it. Je kunt ook op hun land kamperen, een paar honderd meter verderop. Nogmaals
dezelfde afstand verder en je bereikt een idyllisch strandje aan de Bevera, de flinke rivier waar gek genoeg geen
weg langs loopt maar slechts een smal pad. In de zomer kan het druk zijn in Torri Superiore, want veel vri-
jwilligers komen helpen met de restauratie of op het land. De voertalen zijn Italiaans, Engels en Duits.
Menton
Menton heeft twee campings.
•
Camping Fleur de Mai, 67 Route de Gorbio, F-06500 Menton, telefoon/fax: (0493) 57 22 36. Twee sterren,
ligt nogal ver van het strand aan de westkant van de stad maar vormt een mogelijk startpunt als je de wan-
delingen als meerdaagse tocht aaneenrijgt.
•
Camping Municipal Le Saint-Michel, Route des Ciappes de Castellar, F-06500 Menton, telefoon: (0493) 35
81 23. Twee sterren, ligt echter dichter bij het begin van de Chemin de Ste. Agnès, dichter bij waar je na
afloop de bergen uit komt, veel dichter bij het strand en vlakbij de oude binnenstad, in een park dat vanuit de
hoogte op de stad en de zee neerkijkt.
Voor hotels kun je het best op internet kijken.
Hotel Saint-Michel en Auberge Provençale zijn betaalbaar en het dichtst bij de oude stad en het strand gelegen.
Uit eten
Gorbio
Heerlijk tafelen aan het iepenplein: Restaurant Beau Séjour, Place de la République, F-06500 Gorbio, telefoon:
(0493) 41 46 15, woensdag gesloten. Restaurant Bar Les Terrasses er tegenover is goedkoper, maar blijft qua
sfeer en kwaliteit achter.
Ste. Agnès
Van buitenaf ziet het eruit als de eerste de beste goedkope pizzeria en de benedenverdieping belooft niet veel
beter. Maar schijn bedriegt: dit Italiaanse restaurantje biedt uitsluitend huisgemaakte gerechten van biologische
producten, met de nadruk op vegetarisch. Zelfs de pizza's zijn bio. Op de eerste etage is het overigens veel aan-
genamer dan beneden. Knoop een gesprek aan met de vriendelijke eigenaar Franco en je krijgt volop couleur
locale, alleen geen tijd meer om een hap te nemen: Casa Bio, op het centrale pleintje, telefoon: (0674) 14 46.
Verder tref je in het centrale steegje een crêperie en vier restaurants aan, waarvan La Vieille Auberge het
aardigst oogt. Alle restaurants hebben een panoramisch uitzicht.
Castellar
Locale keuken met kwaliteit biedt Le Palais Lascaris. (55 Rue de la République, F-06500 Castellar, telefoon:
(0493) 57 13 63). Sneller klaar en goedkoper uit ben je bij de crêperie/pizzeria L'Écurie du Palais er schuin
tegenover. Maar je kunt dus ook gewoon bij de boer eten als je daar kampeert.
Torri
Het hoofddorp heeft één pizzeria, aan de andere kant van de brug, maar meeëten in Torri Superiore is
gezelliger.
Menton
Anders dan anders is La Petite Cave (6 Place du Petite Port) met heerlijke crêpes en Bretonse specialiteiten.
Verder wemelt het van de pizzeria's; Italië ligt om de hoek. Wat duurder, met heerlijke vis en mediterrane
gerechten, is Brïjade Meridiounale in een van de stegen van de oude stad (66 rue Longue).
Kaarten
•
IGN 3742 OT, 1:25.000, ca € 11,60. De beste wandelkaart. Het hele gebied, incl. wandelpaden, staat erop.
•
Pays d'Azur. Didier Richard 1:50.000, ca € 13,05. Ter plekke te koop, in Nederland zeer beperkt leverbaar.
Omdat aan de Franse zijde de paden goed staan aangegeven is deze schaal voldoende; de kaart gebruik je
enkel als leidraad, voor de planning en om te zien wat er allemaal binnen het uitzicht ligt. Aan Italiaanse zijde
is de terugweg vanaf Torri correct (in blauw) aangegeven. De heenweg niet, hoewel er stippellijnen zijn die
min of meer in de goede richting lopen. Ga af op de bordjes 'Torri', en van de grens tot Villatella ronde, op de
rode verfklodders en daarna roodwitte strepen. Bijna alle andere stippellijnen in Italië zijn oude paden die
niet meer onderhouden worden.
•
Michelin 245, 1:200.000, ca € 6,25. Goede overzichtskaart.
•
IGC nrs. 8 & 14, 1:50.000 geven het gebied net over de grens met Italië weer.
Gidsen
•
30 Balades sur les Sentiers du Pays Mentonnais, itg. Arts et Communication, ca € 18,90. Verkrijgbaar in de
boekwinkels van Menton. Een ordner met uitneembare bladzijden in plastic hoesjes, een goede keus voor
wie meer wandelingen in het achterland van Menton wil maken.
•
Guides RandOxygène, Rando Pays Côtier et Balades Bord de Mer, uitg. Conseil General des Alpes
Maritimes, gratis bij Office du Tourisme de Menton.
•
Topoguide GR 52 (vanaf Menton steeds dieper het bergland in) ca € 18,10.
•
Rando Moyen Pays. Hebben de uitzichten vanuit Mentonnais je nieuwsgierig gemaakt naar het hogere bin-
nenland en wil je daar opnieuw dagwandelingen maken, dan is uit de eerder genoemde serie RandOxygène
dit gratis gidsje geslaagd. Van dezelfde serie zijn ook gidsjes over mountainbike- en canyoningroutes.
•
Trotter Côte d'Azur, uitg. Lannoo, ca € 13,60.
•
Capitoolreisgids Provence & Côte d'Azur, uitg. Unieboek, ca € 22,65. Mooie gids, goede informatie.
•
Côte d'Azur Actief & Anders, uitg. ANWB, € 9,05. Korte wandel- en fietstochten.
•
Campings et chalets-loisirs 2001 - Gites de France, € 12,48.
De documentatie is doorgaans verkrijgbaar bij alle gespecialiseerde boekhandels.
Bronnen: Reisboekhandel Stanley & Livingstone, Schoolstraat 21, 2511 AW Den Haag, telefoon: (070) 365 73
Reisboekhandel Atlas, Nieuwlandstraat 16, 5038 SN Tilburg, telefoon: (013) 536 04 38. E-mail: reisboekwinke-
Adressen
Frans Verkeersbureau, Prinsengracht 670, 1017 KX Amsterdam, telefoon: (09 00) 112 23 32.
Office du Tourisme de Menton, Palais de l'Europe, 8, Avenue Boyer, F-06500 Menton, telefoon: (0492) 41 76 50,
fax: (0492) 41 76 58. Ook voor het achterland. Vergeet niet naar de gidsjes uit de serie RandOxygène te vragen
en de busdienstregeling voor Gorbio, Ste. Agnès en Castellar, die men anders vergeet op te sturen.
Landennummer Frankrijk: 00 33.
Landennummer Italië: 00 39. Draai vanuit het buitenland ook de '0' voor het netnummer!
Internet
Niet speciaal gericht op wandelen maar wel met nadruk op het achterland is www.beyond.fr. In het Engels en
verreweg de beste site. Zoek de dorpen onder villages.
http://www.menton.fr is de officiële site van Menton en achterland.
